Διερευνώντας τη σημασία του «Ευρωπαίου Πολίτη» στο μάθημα της Ιστορίας

Διερευνώντας τη σημασία του «Ευρωπαίου Πολίτη» στο μάθημα της Ιστορίας

Η ιστορική εκπαίδευση στοχεύει στη συγκρότηση μελλοντικών ανθρώπων με αναπτυγμένη την κριτική σκέψη, την ιστορική συνείδηση και καθιστώντας τους ικανούς να αντιληφθούν τις μελλοντικές προκλήσεις ως πολίτες της Ευρώπης και του κόσμου. Η διδασκαλία της Ιστορίας στο σχολείο μας δεν κατευθύνεται προς τη συνηθισμένη λογική αποστήθισης ιστορικών πληροφοριών μιας τυποποιημένης αφήγησης για το παρελθόν, αλλά στη διαρκή διερεύνηση και εμπλοκή των μαθητών με δεδομένα του παρελθόντος, ώστε να διατυπώνουν ορθολογικές ερμηνείες και αξιολογικές κρίσεις. Η διδασκαλία της Ιστορίας άλλωστε στον 21ο πρώτο αιώνα δέχεται τις προκλήσεις της ψηφιακής εποχής, των ψευδών ειδήσεων και της παραπληροφόρησης που κατακλύζουν τις σύγχρονες κοινωνίες μέσω της άμεσης εμπλοκής των υποκειμένων με τις πολλαπλές αφηγήσεις. Ο εκδημοκρατισμός των νέων ψηφιακών μέσων αναπαρήγαγε προσωπικές αφηγήσεις και ποικίλες ιστορίες πέρα από τις αφηγήσεις των ιστορικών. Αυτός είναι ο λόγος που η ιστορική εκπαίδευση οφείλει να επαναπροσδιορίσει τον ρόλο της και να εστιάσει σε νέες μορφές διδασκαλίας αξιοποιώντας ακόμα και τις πολλαπλές αφηγήσεις, με σκοπό την επεξεργασία τους από τους μαθητές και την εμπεριστατωμένη ερμηνεία τους.

Το μάθημα της Ιστορίας, λοιπόν, λειτούργησε επικουρικά στον διαθεματικό κύκλο για την ανάδειξη της σημασίας του «Ευρωπαίου Πολίτη», αφού οι μαθητές επεξεργάστηκαν ποικίλα θέματα με σκοπό να αντιληφθούν τι είναι η Ευρώπη, πώς οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται την έννοια της Ευρώπης από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, αλλά και να διαπιστώσουν τη σημασία που έχει να είσαι πολίτης της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις μέρες μας. Οι μαθητές από την Α’ Γυμνασίου μέχρι και την Α’ Λυκείου ταξίδεψαν μέσα στον χρόνο, ώστε να επεξεργαστούν πώς διαμορφώθηκε ο όρος Ευρώπη και πώς οι ίδιοι ως πολίτες της θα διαμορφώσουν τις μελλοντικές προοπτικές της. Οι μαθητές νοηματοδότησαν την έννοια της Ευρώπης πέρα από τα γεωγραφικά της σύνορα ως μία έννοια που συμβόλιζε τον διαφορετικό και τον «άλλο» από ότι συνέβαινε στους λαούς της Ανατολής. Για τον προηγούμενο σκοπό, διερεύνησαν πολλαπλές αφηγήσεις από πηγές και αναφορές από το διαδίκτυο, ενεπλάκησαν σε παιχνίδια και βιωματικές δραστηριότητες με σκοπό την πλήρη κατανόηση των εννοιών, που έπρεπε να διαχειριστούν και να καταλήξουν σε συμπεράσματα. Αυτή η διαδικασία είχε διττό σκοπό, αφού οι μαθητές επεξεργάστηκαν για πρώτη φορά την έννοια της Ευρώπης με διαφορετικό περιεχόμενο και αντελήφθησαν ότι η ιστορία είναι ένα δημιουργικό μάθημα.

Η Α’ Γυμνασίου επικεντρώθηκε στον μύθο της Ευρώπης και πώς αυτός ο μύθος αποτέλεσε την αφορμή για τη δημιουργία ενός από τους παλαιότερους πολιτισμούς της Μεσογείου, τον μινωικό και έδωσε το όνομά της σε μια ήπειρο που άλλαξε τον κόσμο. Οι μαθητές επεξεργάστηκαν πώς ο Δίας μεταμφιεσμένος σε λευκό ταύρο άρπαξε την κόρη του βασιλιά της Φοινίκης, Ευρώπη και τη μετέφερε στην Κρήτη. Ο Δίας και η Ευρώπη απέκτησαν τον Μίνωα και στην πραγματικότητα αυτή η αρπαγή μετέφερε τους καρπούς των αρχαίων Ανατολικών λαών στην Κρήτη. Σύμφωνα με τον μύθο, ο αδελφός της Ευρώπης, Κάδμος, περιπλανήθηκε στον κόσμο, για να βρει την αδελφή του και μετέφερε το φοινικικό αλφάβητο στους Έλληνες. Οι μαθητές αντελήφθησαν πώς ο όρος Ευρώπη δεν είχε μια γεωγραφική απλώς σημασία, όπως ενδεχομένως συμβαίνει στις ημέρες μας, αφού οι ελληνικές αποικίες έφθαναν μέχρι τη δυτική ακτή της Μικράς Ασίας και τις ακτές της Μαύρης Θάλασσας. Η έννοια της Ευρώπης γινόταν αντιληπτή ως εκείνος ο πολιτισμός που είχε διαφορετικά χαρακτηριστικά από τους λαούς της Ανατολής που είχαν διαφορετική γλώσσα από εκείνους και τους χαρακτήριζαν βαρβάρους. Το δίπολο Ευρώπη - Ασία έγινε αντιληπτό με τους Περσικούς Πολέμους και έκτοτε αυτή η διαφοροποίηση πέρασε μέσα στους χρόνους με τον Μέγα Αλέξανδρο να ενοποιεί για ένα διάστημα αυτούς τους  δύο πόλους.

Η Β’ Γυμνασίου διερεύνησε τη ρωμαϊκή κατάκτηση και το τέλος της ονομασίας της Ευρώπης έναντι της κρατικής υποδομής των Ρωμαίων, και της έννοιας του Ρωμαίου ως βασικό σημείο αναφοράς. Αυτή η εξέλιξη ανατράπηκε από την εποχή του Μεσαίωνα, όπου οι μαθητές αντελήφθησαν ότι η επαναφορά της έννοιας της Ευρώπης συσχετίστηκε με τη νέα θρησκεία, τον Χριστιανισμό. Οι μαθητές δούλεψαν ομαδοσυνεργατικά με σκοπό να αντλήσουν πληροφορίες, να κρίνουν πηγές και να οδηγηθούν σε συμπεράσματα σχετικά με τα πρώτα σημάδια ευρωπαϊκής αυτοσυνειδησίας. Η Ευρώπη φαίνεται να έχει ως ενοποιητικό στοιχείο τον Χριστιανισμό. Τόσο η Βυζαντινή Αυτοκρατορία, όσο και η αυτοκρατορία του Καρλομάγνου ενίσχυσαν τον Χριστιανισμό έναντι του «άλλου» στην Ανατολή, δηλαδή τους Άραβες. Ο Καρλομάγνος θεωρούνταν βασιλιάς και πατέρας της Ευρώπης (rex, pater Europae) από τα ποιήματα της εποχής του, ο οποίος έφερε για μεγάλο χρονικό διάστημα ειρήνη στην επικράτειά του. Το Βυζαντινό κράτος πορεύτηκε και εκείνο με την έννοια του χριστιανισμού, για να δημιουργηθεί έναντι της δυτικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και των εχθρών της Ανατολής. Οι μαθητές εστίασαν στις πολλαπλές διαμάχες που είχε η Ευρώπη ανάμεσα στα δυτικά βασίλεια και τις προσπάθειες για ειρήνη και ηρεμία. Οι εσωτερικές διαμάχες στην Ευρώπη και οι αντιπαλότητες ανάμεσα σε Βυζαντινή αυτοκρατορία και τα δυτικά μετέπειτα βασίλεια, έδωσαν την ευκαιρία στους Οθωμανούς να εισέλθουν στην Ανατολική Ευρώπη. Τότε η Ευρώπη αντιλαμβάνεται τη σημασία της και πάλι υπό τον φόβο των Οθωμανών και τη μελλοντική διεκδίκηση της Δυτικής Ευρώπης.

Η Γ’ Γυμνασίου εστίασε στη νέα εποχή που έφερε η Αναγέννηση επαναπροσδιορίζοντας εκ νέου την έννοια της Ευρώπης, αφού οι άνθρωποι του 15ου αιώνα απαρνήθηκαν το άμεσο ευρωπαϊκό παρελθόν τους και εστίασαν στην αρχαιότητα και τα πρότυπα που αυτή είχε. Οι μαθητές διερεύνησαν πώς οι ανακαλύψεις έδωσαν μια ανάταση στην Ευρώπη που είχε μείνει λειψή λόγω της οθωμανικής εισβολής, τη νέα σχέση που ανέπτυξαν με την Αμερική και πώς αυτή οδήγησε σε επαναπροσδιορισμό της ευρωπαϊκής ταυτότητας. Οι μαθητές συνειδητοποίησαν ότι η Αναγέννηση και ο Διαφωτισμός λειτούργησαν επικουρικά προς τη νέα εποχή της Ευρώπης, αφού η Γαλλική Επανάσταση πραγματοποιήθηκε κάτω από το φως αυτών των αλλαγών. Ο «άλλος» ήταν πια η Οθωμανική Αυτοκρατορία που είχε επισκιάσει το αρχαιελληνικό παρελθόν και συνεπώς την Ευρώπη. Οι μαθητές διερεύνησαν πώς συγκροτήθηκαν τα έθνη κράτη του 19ου αιώνα και πώς τα Βαλκάνια έγιναν το επίκεντρο της Ευρώπης. Η Γ' Γυμνασίου ολοκλήρωσε τις εργασίες της με την Ευρώπη σε ρήξη στον 20ό αιώνα μετά τη δημιουργία των εθνών κρατών. Αυτή η ρήξη και ο ανταγωνισμός οδήγησε σε δύο πολέμους που συγκλόνισαν τη Γηραιά Ήπειρο με αποτέλεσμα να κλονιστεί η έννοια της Ευρώπης και να επικρατούν οι εθνικισμοί. Οι μαθητές δημιούργησαν μικρά ντοκιμαντέρ γι’ αυτή τη θεματική, δείχνοντας την έννοια του φόβου, του διχασμού και του αυταρχισμού έναντι της ενωμένης, δημιουργικής και ειρηνικής Ευρώπης.

Τέλος, η  Α’ Λυκείου πραγματοποίησε μια επισκόπηση από την αρχαιότητα μέχρι τον 20ό αιώνα με σκοπό να αντιληφθεί την έννοια της Ευρώπης και να καταλήξει σε συμπεράσματα σχετικά με τον αναπροσδιορισμό της έννοιας. Έπειτα, οι μαθητές εστίασαν στη σύγχρονη περίοδο και διερεύνησαν πώς μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο οι χώρες έφτιαξαν την Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα, η οποία οδήγησε στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι μαθητές ανέλαβαν ρόλους από διάφορες χώρες της Ευρώπης, για να κατανοήσουν πώς ενεπλάκησαν σε συνομιλίες για την ένταξή τους στην Ευρωπαϊκή Ένωση και ποιο ήταν το ιδεώδες γι’ αυτή την προσέγγιση. Οι μαθητές αναζήτησαν τα κοινά στοιχεία που ενώνουν πια την Ευρώπη, αλλά και τις νέες εθνικιστικές εξάρσεις που επιστρέφουν σε αυτήν, στις αρχές του 21ου αιώνα, με σκοπό να τεθεί το ερώτημα πώς θα είναι η Ευρώπη 20 χρόνια μετά. Αφορμή γι’ αυτή τη δραστηριότητα αποτέλεσε το παιχνίδι που δημιούργησε το Πανεπιστήμιο του Καρόλου στην Τσεχία με τον τίτλο “Europe: 2045” (http://seriousgamesnet.eu/games/view/595). Οι μαθητές παρουσίασαν σχετικές αναφορές από το διαδίκτυο, εφημερίδες, απόψεις πολιτικών και σχολιασμό χρηστών διαδικτύου δείχνοντας πώς η Ιστορία της Ευρώπης αναπροσδιορίζεται με βάση τη σύγχρονη εποχή, τις νέες προκλήσεις από την ψηφιακή αλλαγή μέχρι τις μεταναστευτικές ροές. Ο Ευρωπαίος πολίτης, λοιπόν, αναζητά εκ νέου την ταυτότητά του υπό το φως των νέων εξελίξεων.

Κατηγορίες: Γυμνάσιο-Λύκειο
Πρέπει να συνδεθείτε για να σχολιάσετε
Κατηγορίες
  • Πρόσφατα
  • Δημοφιλή
  • Ετικέτες